استارتاپ تویگا به همراه آی‌بی‌ام یک سامانه مبتنی بر بلاک چین ارزیابی اعتبار خرده‌فروشان در بازارهای سنتی کنیا طراحی کردند که می‌تواند نظام ارائه انواع وام خرد را در این کشور دگرگون سازد.
جنیفر واچک (Janeffer Wacheke) یک دکه کوچک فروش میوه و سبزیجات در نایروبی (پایتخت نیجریه) دارد. او در کسب‌وکار خود از یک فناوری جدید بهره می‌برد که می‌تواند به بانک‌ها برای حل مشکلی جدی کمک کند. این فناوری میزان اعتبار شهروندان در اقتصاد غیررسمی ۲۰ میلیارد دلاری این کشور را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
جنیفر ۴۰ ساله و مادر دو فرزند است. او یکی از صدها فروشنده خرده‌پا در نیجریه است که می‌تواند با استفاده از گوشی خود وام دریافت کند و با آن گوجه‌فرنگی، پیاز یا موز از به صورت مستقیم ار تولیدکننده خریداری کرده و فروش آنها در بازار محلی بپردازد. سفارش جینفر هر روز برایش ارسال می‌شود. این خدمت نوین توسط یک استارتاپ نیایی با نام تویگا فودز (Twiga Foods) عرضه می‌شود. دیگر نیازی نیست که جنیفر هر روز به بازار برود، بر سر قیمت با فروشند‌ه‌ها چانه بزند و سپس میوه و سبزیجات خریداری شده را خودش به دکه بیاورد. این روند سبب کاهش هزینه‌ها و کمک به او برای افزایش اعتبار مالی‌اش می‌شود.
استارتاپ تویگا به فروشندگان وام خرد داده و سفارشات‌شان را به آنها تحویل می‌دهد
او در حین قرار دادن بسته‌های گوجه‌فرنگی در دکه‌اش (که در اطراف مرکز شهر نایروبی قرار دارد) می‌گوید: «دعاهایم مستجاب شده است. برای موفقیت در کسب‌وکار، باید سریع عمل کنید. هر قدر پول بیشتری (برای خرید محصولات) پرداخت کنید، هر قدر وام‌های بزرگ‌تری بگیرید، می‌توانید فروش بیشتری داشته باشید. این شیوه جدید واقعا به من کمک کرده است.»
الگویی نوین برای وام خرد
نرم‌افزاری که استارتاپ تویگا عرضه می‌کند از طریق خرید انبوه تره‌بار و فروش آنها به خرده‌فروشانی نظیر جنیفر کسب درآمد می‌کند. این نرم‌افزار از فناوری بنیادین بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال (یعنی فناوری بلاک چین) برای پایش مقدار سفارشات جنیفر و الگوی بازپرداخت آن استفاده می‌کند. این پلتفرم که توسط شرکت آی‌بی‌ام طراحی شده یکی از ابزارهایی است که قصد دارد راه‌حلی برای یکی از اصلی‌ترین موانع عقب‌ماندگی در آفریقا (یعنی کمبود منابع مالی) بیابد.
آمار دقیقی از وام‌دهی در اقتصاد غیررسمی در نیجریه وجود ندارد. آنزست ور (Anzetse Were) که پژوهشگر در حوزه اقتصاد توسعه است می‌گوید: «اگر می‌خواهید در بازارهای آفریقا نفوذ کنید، باید راهبردی برای بخش غیررسمی اقتصاد این کشورها بیابید.»
بر اساس گزارش موسسه مالی بین‌المللی، کسب‌وکارهای کوچک در آفریقا با یک خلاء ۳۳۱ میلیارد دلاری وام روبرو هستند. بر اساس اعلام ۴جی کپیتال (۴G Capital) میزان تقاضا برای وام در کسب‌وکارهای خرد، کوچک و متوسط فقط در کنیا هر ساله حدود ۶/۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
واین هنسی-بارت (Wayne Hennessy-Barrett) مدیر اجرایی ۴جی کپیتال می‌گوید: «کشورهای ناحیه آفریقای سیاه راهی برای ایجاد زیرساخت‌های مالی مورد نیاز برای تامین مالی کسب‌وکارهای خرد، کوچک و متوسط دارند.» ۴جی کپیتال انتظار دارد که در ۱۲ ماه آینده حدود ۴۰ میلیون دلار را به این کسب‌وکارها وام دهد که دو برابر مقدار در بازه زمانی مشابه در سال گذشته است.
واین هنسی-بارت در ادامه می‌گوید: «اگر صاحب یک فروشگاه کوچک بتواند ۱۰ بار وام ۲۰۰ دلاری را در بازه زمانی یک ساله دریافت کند و ۳/۲۵ میلیون مغازه‌دار خرده‌پا و ۱۰ برابر آنها خریدار و فروشنده وجود داشته باشد، عملا با انبوهی از افرادی روبرو هستیم که نیاز به خرید و فروش دارند و دسترسی به محصول مالی خاصی که بتواند نیازشان را تامین کند ندارند.»
تحول در نظام بانکی یک کشور آفریقایی
بانک‌ها در بزرگ‌ترین اقتصاد شرق آفریقا علاقه‌ای به وام‌دهی به کسب‌وکارهای کوچک ندارند، زیرا راهی برای ارزیابی اعتبار و ریسک افراد متقاضی وام ندارند. هابیل خلاکا (مدیر اتحادیه بانک‌های کنیا) می‌گوید: «هم‌اکنون، کسب‌وکارهای کوچک در دسترسی به اعتبار دچار مشکل هستند، زیرا به عنوان یک گروه انگاشته می‌شوند. اما واقعیت این است که اگر راهی برای ثبت ساوبق مالی موجود باشد، هر کسی می‌تواند امتیازی داشته باشد و به همین دلیل، عملکرد هر کسی در بازار اعتبارات مالی به او امکان دسترسی بهتر به تسهیلات را فراهم می‌کند.»
کاسبانی نظیر جنیفر هم هستند که نیاز خود به منابع مالی برای خریدهای روزمره خود را از طریق گوشی تلفن خود به انجام می‌رسانند. اطلاعات هر کاربر تحلیل می‌شود و الگویی برای هزینه‌کرد، سوابق اعتباری و تقاضا برای محصولات و سایر خدمات ایجاد می‌شود.پس از اینکه اوهورو کنیاتا (رئیس جمهور کنیا) حدود دو سال پیش دستور داد بانک‌ها مشتریان را بر اساس ریسکی که به همراه دارند دسته‌بندی کنند، میزان وام‌دهی بانک‌ها به افراد معمولی نظیر جنیفر کم شد. این خدمت جدید برای پر کردن این خلاء طراحی شد.
طی دوره آزمایشی ۸ هفته‌ای، استارتاپ تویگا و آی‌بی‌ام تاکنون بیش از ۲۲۰ وام را برای دکه‌های کوچک فروشگاهی (نظیر دکه جنیفر) پردازش کردند. طی این دوره، وام‌هایی با ارزش متوسط ۳۰۰۰ شیلینگ (۳۰ دلار) به هر کاربر پرداخت شد. همین وام‌ها سبب افزایش ۳۰ درصدی سفارش‌ها و افزایش ۶ درصدی سود کسب شده برای این فروشندگان شد. این وام‌ها بازه پرداختی ۴ تا ۸ روزه و سود ۱ تا ۲ درصد داشتند. همچنین شاید این خدمت در اختیار شهروندانی از سایر کشورها نیز قرار گیرد.
سولومون اسفا (معاون واحد پژوهش آی‌بی‌ام در کنیا) می‌گوید: «اگر همه سوابق تراکنش‌ها را روی بلاک چین قرار دهید، چیزی دارید که دیگر غیرقابل‌تغییر خواهد بود.. این اطلاعات به بانک‌ها امکان می‌دهد خدمات خود را به افرادی بیشتری تعمیم دهند و مغازه‌داران به اعتبارات مالی و کشاورزان به بازار دسترسی یابند.»
