افزایش چشمگیر قیمت بیت کوین در طی چند سال و نیز تعریف کاربردهای مختلف برای بلاک چین سبب شده توجه بسیاری از کارشناسان، دولت‌ها و حتی مردم عادی به این فناوری جلب شود. اما این فناوری بی نقص نیست و مشکلاتی نیز با خود به همراه دارد و به همین دلیل لازم است به بررسی معایب بلاک چین (به ویژه نسخه به کار رفته در شبکه بیت کوین) بپردازیم.
الکسی مالانف (Alexey Malanov) یک کارشناس در حوزه امنیت دیجیتال است که در واحد توسعه فناوری‌های بدافزار شرکت بین‌المللی کسپرسکی فعالیت دارد. او در مقاله‌ای مفصل که در وبسایت این شرکت منتشر شده به بررسی معایب بلاک چین و بیت کوین پرداخته است. آنچه می‌خوانید، متن فارسی این مقاله است که توسط تحریریه ارزنگار ترجمه شده است. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری درباره بیت کوین به دست آورید، شاید بهتر باشد مطلب «بیت کوین به زبان خیلی ساده!» را هم مطالعه بفرمایید.
الکسی مالانف (Alexey Malanov) از واحد توسعه فناوری‌های بدافزار شرکت بین‌المللی کسپرسکی به بررسی معایب بلاک چین و بیت کوین پرداخته است.
شاید این روزها شما هم در جاهای مختلف درباره تحولاتی که بلاک چین ممکن است در دنیا پدید آورد چیزهایی شنیده باشید. بسیاری بر این باورند که بلاک چین تقریبا هر چیزی را در آینده دگرگون خواهد ساخت. اما عجله نکنید، چون با خواندن این مطب شاید نظرتان عوض شود!
این مقاله درباره نسخه‌ای از بلاک چین که در فناوری بیت کوین به کار رفته صحبت می‌کند. نسخه‌های دیگری از بلاک چین نیز وجود دارد که برخی از معایب «بلاک چین کلاسیک» در آنها رفع شده است. با این وجود، بیشتر نسخه‌های کنونی بلاک چین از یک سری اصول اولیه مشخص پیروی می‌کنند.
اندکی تامل درباره بیت کوین و بلاک چین
از نظر من، فناوری بیت کوین به خودی خود یک انقلاب در فناوری بود. متاسفانه از بیت کوین برای اقدامات غیرقانونی نیز استفاده می‌شود که به عنوان یک متخصص امنیت اطلاعات به شدت از این مساله ناراحتم. با این وجود، باز هم تردیدی نیست که بیت کوین یک تحول اساسی در دنیای فناوری است.
البته پروتکل بیت کوین و ایده آن پدیده جدیدی نیست و سابقه آن به سال ۲۰۰۹ بازمی‌گردد. از آن زمان تاکنون فقط یک ایراد در عملکرد این ارز دیجیتال ایجاد شده و آن هم تولید ناگهانی ۹۲ میلیارد بیت کوین بود. برای حل این مساله کل سوابق مالی باید ۲۴ ساعت به قبل بازمی‌گشت. البته وجود فقط یک اشتباه در طی حدود ۹ سال فعالیت نشانگر قدرت این سیستم است.
بیت کوین بر اساس سیستمی غیرمتمرکز و بر اساس این فرض که هیچ کسی به دیگری اعتماد ندارد ایجاد شد. اما این ساختار در برخی موارد ایراداتی اساسی به همراه دارد.
البته قصد ندارم ارزش بلاک چین را زیر سئوال ببرم، زیرا این فناوری تاکنون کاربردهای ارزشمندی داشته است. بلاک چین علیرغم وجود یک سری معایب، از یک سری مزایا نیز برخوردار است. اما از آنجا که بلاک چین یک فناوری جدید به شمار می‌رود، معمولا به مزایای آن پرداخته می‌شود، غافل از اینکه باید نگاهی همه‌جانبه‌نگر به آن داشت و نباید به معایب آن بی اعتنایی کرد. به همین دلیل، رویکردی متفاوت را در این نوشته در پیش می‌گیریم و فقط به معایب فناوری بلاک چین اشاره می‌کنیم.
باور نادرست شماره ۱: بلاک چین همانند یک رایانه عظیم و توزیع شده است.
اگر مطلب «بلاک چین به زبان ساده» یا «بلاک چین چیست و چگونه عمل می‌کند؟» را نخوانده باشید و فقط چیزهایی درباره این فناوری شنیده باشید، شاید با خودتان فکر کنید که بلاک چین همانند یک رایانه توزیع شده است که محاسبات مختلف را در قالب یک شبکه توزیع شده انجام می‌دهد. همچنین شاید با خودتان فکر کنید هر گره (بخش) این شبکه بخشی از محاسبه را انجام می‌دهد.
اما این باور نادرست است. در واقع تمام گره‌هایی که در شبکه بلاک چین قرار دارند همگی دقیقا یک کار مشخص را انجام می‌دهند. در واقع همه این رایانه‌ها موارد زیر را انجام می‌دهند:
۱. تراکنش‌ها را بر اساس مقرراتی مشخص تایید کرده و عملیاتی مشابه را انجام می‌دهند.
۲. موارد یکسانی را در بلاک چین قرار می‌دهند (البته اگر مجاز به این کار باشند)
۳. سابقه همه تراکنش‌ها را ذخیره می‌کنند که این هم برای همه گره‌های (رایانه‌های) موجود در شبکه یکسان است.
یه همین دلیل هیچ نوع هم‌افزایی و کار موازی در این میان وجود ندارد. در واقع همه گره‌های شبکه به انجام یک کار مشخص و کپی کردن یک سری کدهای یکسان می‌پردازند. این امر با اثربخشی مورد انتظار از یک شبکه دارای میلیون‌ها رایانه در تضاد است.
باور نادرست شماره ۲: بلاک چین دایمی است و همه موارد ثبت شده در آن تا ابد باقی می‌مانند
هر رایانه متصل به شبکه بیت کوین به ثبت سابقه همه تراکنش‌های آن می‌پردازد و البته حجم این داده‌ها اکنون به حدود ۱۰۰ گیگابایت رسیده است. یک لپ‌تاپ ارزان‌قیمت هم از این حداقل فضای ذخیره اطلاعات برخوردار است. اما هر قدر تعداد تراکنش‌ها در شبکه بیت کوین افزایش یابد، حجم سوابق آن نیز افزایش می‌یابد.
جالب اینجاست که سرعت رشد حجم اطلاعات موجود بر روی بلاک چین بیت کوین از برخی رقبا کمتر است. برای نمونه حجم سوابق در شبکه اتریوم طی دو سال و نیم به ۲۰۰ گیگابایت رسید. به همین دلیل با شرایط کنونی و در نظر گرفتن سرعت افزایش حجم هارددیسک‌های عرضه شده به بازار، این روند نمی‌تواند تا بیش از یک دهه ادامه یابد، زیرا سرعت افزایش حجم سوابق از سرعت پیشرفت فناوری ذخیره داده‌ها سبقت گرفته است.
افزایش قابل توجه حجم بلاک چین بیت کوین طی چند سال
اما فقط بحث حجم زیاد داده نیست، بلکه این داده‌ها باید بر روی رایانه‌های مستقر بر روی شبکه بلاک چین نیز دانلود شوند. اگر شما هم کیف پولی بر روی رایانه خود نصب و اقدام به پرداخت و یا دریافت ارز دیجیتال کرده باشید، احتمالا با سرعت بسیار پایین دانلود و نیز فرآیند تایید تراکنش صورت گرفته آشنایی دارید.
شاید از خودتان بپرسید اصلا چرا باید محتوایی یکسان را بر روی همه گره‌ها ذخیره کرد، چون این کار از نظر بهره‌وری اصلا درست نیست. واقعیت این است که اگر این گونه نباشد، دیگر این سیستم یک بلاک چین همتا به همتا نیست و ساختاری مشابه الگوی سنتی سرور-کلاینت می‌یابد. دوم اینکه بلاک چین اساسا با فرض عدم اعتماد به دیگران ایجاد شد!
کاربران بیت کوین به دو دسته تقسیم می‌شوند. دست اول علاقمندانی هستند که البته به خاطر دانلود کل بلاک چین روی رایانه خود رنج می‌برند و دسته دوم هم افرادی معمولی هستند که از کیف پول آنلاین استفاده کرده و به سرور آن اعتماد دارند و هیچ اهمیتی به الگوی مورد استفاده نمی‌دهند.
باور نادرست شماره ۳: بلاک چین موثر و مقیاس‌پذیر است و ارزهای سنتی به زودی از بین می‌رود
اگر هر گره در شبکه یک کار مشخص را انجام دهد، در این صورت پهنای باند کل شبکه با پهنای باند هر گره در آن برابر است. این بدان معناست که شبکه بیت کوین با وجود میلیون‌ها کاربر در سراسر دنیا می‌تواند حداکثر به پردازش ۷ تراکنش در ثانیه بپردازد!
همچنین تراکنش‌های بیت کوین در شبکه بلاک چین فقط هر ۱۰ دقیقه یک بار ثبت می‌شود. همچنین برای اطمینان از امنیت پرداخت، معمولا ۵۰ دقیقه پس از ثبت تراکنش نیز باید منتظر بمانیم، زیرا تراکنش صورت گرفته ممکن است باطل اعلام شود. تصور کنید که در یک فروشگاه هستید و می‌خواهید با بیت کوین یک بسته چیپس بخرید. آن وقت باید یک ساعت تمام در انتظار تایید نهایی پرداخت‌تان بمانید!
کاملا مشخص است که افزایش تعداد کاربران با در نظر گرفتن سرعت کنونی پردازش تراکنش‌ها ممکن نیست. برای مقایسه، کافی است بدانید که سرعت پردازش تراکنش‌ها در شرکت ویزا (Visa) هزاران تراکنش در هر ثانیه است و در صورت افزایش پهنای باند این مقدار حتی قابل افزایش نیز خواهد بود.
به نظر می‌رسد حتی اگر پول رایج روزی منسوخ شده و از بین برود، به خاطر فناوری بلاک چین نخواهد بود!
باور نادرست شماره ۴: ماینرها امنیت را در شبکه ایجاد می‌کنند
احتمالا چیزهایی درباره ماینرها و مجتمع‌های بزرگ ماینینگ که در کنار نیروگاه‌ّهای تولید برق قرار گرفته‌اند چیزهایی شنیده‌اید. اما آنها دقیقا چه کاری انجام می‌دهند؟ ماینرها حجم زیادی برق را صرفا برای تروتمیز کردن بلاک چین و افزودن آخرین تراکنش‌ها به آن مصرف می‌کنند. در واقع هدف اطمینان یافتن از این است که بازنویسی سابقه تراکنش نیازمند همان قدر زمان است که برای نوشتن سابقه اصلی مورد نیاز بود.
اما این هدف ساده برق بسیار زیادی مصرف می‌کند. با در نظر گرفتن هزینه‌های بالای مربوط به تجهیزات ماینینگ که کاربرد دیگری جز برای استخراج بیت کوین ندارند، می‌توان به عمق هزینه‌ّهای عجیب این کار پی برد.
کارشناسان خوش‌بین به بیت کوین بر این باورند که ماینرها عملیاتی بیهوده انجام نمی‌دهند و با حضورشان به شبکه امنیت و پایداری می‌بخشند. این درست است، اما واقعیت این است که ماینرها از بیت کوین در برابر سوءاستفاده سایر ماینرها حفاظت می‌کنند!
اگر فقط یک هزارم تعداد فعلی ماینرها وجود داشت، برق مصرفی نیز یک هزارم مقدار کنونی می‌شد و هیچ خللی نیز در عملکرد بیت کوین وارد نمی‌شد و باز هم هر ۱۰ دقیقه یک بلاک تولید می‌شد و عملکردی دقیقا مشابه اکنون می‌داشت.
البته ریسک حمله ۵۱ درصدی نیز در شبکه‌های بلاک چین وجود دارد. اگر کسی بیش از نیمی از توان پردازشی ماینینگ را در کنترل خود درآورد، در این صورت آن کاربر می‌تواند سابقه تراکنش‌های صورت گرفته را دستکاری کند و نسخه دستکاری شده خود را به عنوان نسخه اصلی بلوک به شبکه بدهد. برای نمونه، این کاربر می‌تواند بیت کوین خود را بیش از دو بار مصرف کند. شبکه‌های سنتی پرداخت از چنین حمله‌ای مصون هستند، همه سوابق در یک سرور مرکزی ذخیره می‌شود و نمی‌توان پولی را دوبار خرج کرد.
همان طور که مشخص است، بیت کوین زندانی ایده جدید خود شده است. از یک سو، ماینرهای اضافه موجود در شبکه نمی‌توانند دست از ماینینگ بردارند، زیرا این کار احتمال اینکه یک نفر کنترل نیمی از توان پردازشی شبکه را به دست بگیرد افزایش می‌یابد. همچنین ماینینگ همچنان سودآور است و شبکه بیت کوین نیز ثبات خوبی دارد. اما اگر اوضاع تغییر کند (مثلا اگر قیمت برق افزایش یابد) این شبکه ممکن است به شکلی جدی با پدیده «خرج دوباره» روبرو شود.
باور نادرست شماره ۵: بلاک چین غیرمتمرکز است و به همین دلیل غیرقابل‌تخریب است
شاید فکر کنید چون بلاک چین بر روی گره‌های مختلف بر روی شبکه ذخیره می‌شود، دیگر امکان از کار افتادن یا از کار انداختن آن وجود ندارد. اما این امر واقعیت ندارد!
واقعیت این است که تعداد قابل توجهی از ماینرهایی که در ظاهر کاملا مستقل از هم به نظر می‌رسند، در مجموعه‌هایی که استخر (pool) نامیده می‌شود در کنار هم کار می‌کنند. اساس شکل‌گیری چنین اجتماعاتی این است که داشتن درآمدی اندک ولی ثابت بهتر از رسیدن به درآمدی بسیار بالا ولی شانسی (که حتی شاید اصلا روی ندهد) است.
توان پردازشی برترین استخرهای ماینینگ بیت کوین
نمودار بالا نشانگر حدود ۲۰ درصد از بزرگ‌ترین استخرهای مایننیگ دنیاست که ۴ تای آنها بیش از ۵۰ درصد از توان پردازشی را در دست دارند. در واقع دسترسی به این ۴ مجموعه به معنای امکان دستکاری در سابقه تراکنش‌ها و امکان شکل‌گیری خرج دوباره است. پیامدهای چنین اقدامی برای شبکه بیت کوین بی‌تردید بسیار خسارت‌بار خواهد بود.
همچنین بیشتر این استخرهای ماینینگ در یک کشور خاص قرار دارند. حکومت آن کشور می‌تواند وارد عمل شده و کنترل شبکه بیت کوین را در دست گیرد.
توزیع استخرهای ماینینگ بیت کوین به ترتیب کشور
باور نادرست شماره ۶: ماهیت باز و ناشناس بلاک چین سودمند است
بلاک چین الگویی باز دارد و همه می‌توانند جزییات تراکنش‌ها را ببینند. با این وجود، نمی‌توان گفت که هویت کاربران در بلاک چین بیت کوین کاملا محرمانه می‌ماند، زیرا در واقع هر کاربر یک نام مستعار دارد. فرض کنید مقداری بیت کوین برای دوست‌تان می‌فرستید. او پس از دریافت این مبلغ و مشاهده بلاک چین به راحتی می‌توان متوجه شود که (۱) چه میزان پول در بازه‌های زمانی مختلف داشته‌ام (۲) چقدر پول خرج کرده‌ام و برای چه چیزهایی خرج کرده‌ام، مثلا چقدر به صورت «ناشناس!» به نامزد انتخاباتی مورد علاقه‌ام کمک مالی کردم. با توجه به اینکه بیشتر ما دوست نداریم جزییات مالی خودمان را به اطلاع دیگران برسانیم، این وضعیت اصلا خوشایند نیست.
با اینکه شاید مشخص شدن جزییات مالی فردی ناخوشایند باشد، اما افشا شدن جزییات مالی شرکت‌ها می‌تواند به مراتب زیان‌بارتر باشد. در واقع شفافیت مالی موجود در بیت کوین شاید آن قدرها هم که به نظر می‌رسد مطلوب نباشد!
نتیجه‌گیری
تا اینجا به بررسی ۶ عیب بیت کوین و بلاک چین مورد استفاده در آن پرداختیم. شاید با خودتان بپرسید که چرا تاکنون فرد دیگری در این باره صحبت نکرده و بیشتر کارشناسان درباره مزایای بیت کوین و بلاک چین صحبت می‌کنند.
واقعیت این است که برخی افراد اصلا متوجه مشکلات نمی‌شوند، برخی با جزییات فنی اصلا آشنایی ندارند و برخی نیز با وجود مشاهده مشکلات، از عملکرد کنونی این سیستم راضی هستند. بسیاری از طرفداران بیت کوین کسانی هستند که خودشان مقداری از این ارز دیجیتال رمزپایه را خریده‌اند و به همین دلیل طبیعی است که به طرفداری از آن بپردازند.
البته بیت کوین یک سری رقیب جدید (که در مجموع آلت کوین نامیده می‌شوند) دارد که تا حدی توانسته‌اند برخی از این مشکلات را حل کنند. با وجود اینکه برخی از راه‌حل‌های به کار رفته در این آلت کوین‌ها جالب هستند، اما آنها هنوز هم بر مبنای بلاک چین عمل می‌کنند. همچنین برنامه‌های مختلف دیگری نیز وجود دارد که مبتنی بر بلاک چین هستند، ولی معایب بلاک چین بیت کوین را ندارند.
به همین دلیل اگر کسی به شما گفت که اختراع بلاک چین همرده اختراع اینترنت است، شاید لازم باشد به این گفته شک کنید!
الکسی مالانف در مقاله‌ای دیگر با نام «بلاک چین آن قدرها هم که به نظر می‌رسد بد نیست!» به بررسی راه‌حل‌های موجود برای مشکلات ذکر شده بالا می‌پردازد.
