یکی از صنایعی که نتوانسته به خوبی با روند دیجیتالی شدن همگام شود، صنعت کشاورزی است. در سال‌های اخیر کوشش‌های زیادی برای استفاده از نوآوری‌هایی نظیر اینترنت اشیاء و حسگرهای مختلف برای افزایش بهره‌وری در این حوزه به انجام رسیده است. در این میان به نظر می‌رسد فناوری بلاک چین بتواند با ایجاد بستری امن و جامع برای تبادل اطلاعات و پایش مستمر زمین‌های کشاورزی و محصولات برداشت شده، بستری برای تحول در این صنعت مهیا سازد. رمی اشمالتز (Remi Schmaltz) مدیرعامل یک شرکت کانادایی فعال در زمینه مدیریت هوشمند مزارع است. او در مقاله‌ای به تشریح قابلیت‌های بلاک چین در کشاورزی و تحولاتی که در این زمینه پیش رو داریم پرداخته است:
عبارت «بلاک چین» در چند ماه اخیر به شدت در اخبار رسانه‌ها و مقالات منتشر شده در خصوص فناوری‌های نوین به کار رفته است. بخشی از این توجه به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال مربوط می‌شود. با این حال، صدها مقاله منتشر شده در چند ماه اخیر به بررسی کاربردهای مختلف فناوری بلاک چین در صنایع مختلف، از جمله کشاورزی پرداخته است. حال سئوال اینجاست که «آیا بلاک چین می‌تواند فراتر از سروصدای رسانه‌ای کنونی به خلق ارزش برای کشاورزان و سایر فعالان این حوزه بیانجامد؟ (در مطلبی تحت عنوان «بلاک چین چیست و چطور کار می‌کند؟» بیشتر درباره این فناوری توضیح دادیم.)
بلاک چین فناوری بنیادین ارزهای دیجیتال به شمار می‌رود. با این وجود، کاربردهای بلاک چین فقط به اینها محدود نمی‌شود. این فناوری در واقع امکان ذخیره داده‌ها به شکلی ایمن و کارآمد را فراهم می‌سازد. بلاک چین در واقع یک دفتر کل توزیع شده است که هر کاربری با داشتن کلید درست می‌تواند تراکنشی در آن ثبت کند، اما دستکاری در آن پس از ثبت تراکنش تقریبا ناممکن است. در نتیجه، بلاک چین یک شیوه بسیار امن برای ثبت، تایید اصالت و انتقال دارایی‌ها را بدون نیاز به بانک، کارگزار و یا سایر واسطه‌ها فراهم می‌سازد.
با وجود اینکه بلاک چین برای فعالان حوزه فناوری اطلاعات بسیار جذاب است، اما کشاورزان به دنبال فناوری‌هایی هستند که بتواند برایشان ارزشی عینی به همراه آورد. بلاک چین می‌تواند به عنوان ابزاری برای اعلام وضعیت زمین زیر کشت، حجم محصول برداشت شده و قراردادهای فروش کاربرد داشته باشد. امروزه بسیاری از کشاورزان از نرم‌افزارها، اپلیکیشن‌ها و نیز ابزارهای سنتی نظیر قلم و کاغذ برای ثبت داده‌های خود استفاده می‌کنند. انتقال این داده‌ها به سایرین (نظیر شرکت‌های ارایه دهنده خدمات کشاورزی) دردسرهای خاص خود را دارد. بلاک چین با ایجاد یک منبع واحد برای داده‌ها، از دردسرهای موجود در شیوه‌های کنونی ثبت اطلاعات کشاورزی می‌کاهد. بلاک چین در نهایت می‌تواند به صرفه‌جویی در زمان و انرژی در زنجیره ارزش کشاورزی بیانجامد.
بلاک چین به تنهایی نمی‌تواند به افزایش درآمد کشاورزان بیانجامد. در مقابل، این فناوری یک زیرساخت است که می‌تواند فرآیندهای دیجیتال‌سازی، اتوماسیون و رهگیری (که همگی از عناصر بنیادین کشاورزی نوین هستند) را تسریع کند.
بلاک چین و شفافیت در زنجیره تامین محصولات کشاورزی
بیشتر کاربردهای اولیه‌ای که می‌توان از بلاک چین انتظار داشت به زنجیره تامین و قابلیت رهگیری محصولات مربوط می‌شود. یک بلاک چین می‌تواند وضعیت محصولات کشاورزی را از مرحله کاشت، تا برداشت و انبار و ارسال در خود ثبت کرده و به‌روزرسانی کند. این شیوه از امنیت بالایی برخوردار است، قابل از کار افتادن نیست و اطلاعات محصول‌تان به شکل آنی در دسترس قرار دارد.
با افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک و یا محصولات تولید شده با شیوه‌های پرورش خاص، انگیزه زیادی برای کشاورزانی که می‌توانند مدارک لازم برای ارگانیک بودن (یا بهره‌گیری از شیوه‌های خاص پرورش) را ارایه کنند برای حضور در زنجیره تامین ایجاد شده است. شیوه رهگیری با بلاک چین به کشاورزان امکان می‌دهد از مقررات تعیین شده و انتظارات مشتریان پیروی کنند.
پایپلاین فودز (Pipeline Foods) یکی از استارتاپ‌های فعال در حوزه کشاورزی است. این استارتاپ می‌کوشد عرضه آن دسته از محصولات تولید شده با شیوه‌های سازگار با محیط زیست (نظیر محصولات ارگانیک) که درآمدی دو برابری نسبت به محصولات معمولی برای کشاورز دارد را افزایش دهد. کشاورزانی که در زمینه تولید محصولات ارگانیک فعالیت دارند باید جزییات دقیق محصول را در اختیار موسسات تاییدکننده اعتبار آنها قرار دهند. بلاک چین فرصتی ارزشمند برای عرضه متناوب این اطلاعات و تایید آنها فراهم می‌سازد.
یکی دیگر از مزایای رهگیری محصولات کشاورزی این است که وقتی زمان فروش آن به شرکت‌های فرآوری و یا واسطههای فروش فرا می‌رسد. کشاورزان با کمک بلاک چین می‌توانند از کیفیت محصولات خود مطمئن شوند. امکان تهاتر محصولات و نیز پرداخت آنی نیز با بلاک چین فراهم می‌شود. بلاک‌گرین (Blockgrain) استارتاپی استرالیایی است که از بلاک چین برای ذخیره غلات، عقد قرارداد و ارسال آنها به مشتریان استفاده می‌کند. پلتفرم این استارتاپ امکان انجام تراکنش‌های آنی، پرداخت و دسترسی به کارگزاران فروش را به منظور کسب بیشترین درآمد از محصولات کشاورزی فراهم می‌سازد.
البته قابلیت رهگیری فقط به محصولات کشاورزی محدود نمی‌شود. کشاورزان با برخورداری از منابع اطلاعاتی درست و نیز استفاده از حسگرهای میدانی می‌توانند اطلاعات دقیقی درباره کیفیت خاک، استفاده از زمین، وضعیت هوا، شیوه‌های کشاورزی و نیز نوع بذر به دست آورند.
کشاورزی دقیق و مدیریت منابع با فناوری بلاک چین
کاربردهای بلاک چین در کشاورزی فقط به محصولات برداشت شده محدود نمی‌شود. به طور کلی، تمامی ورودی‌های سیستم کشاورزی که وارد محصول می‌شود از دیگر مواردی است که می‌توان با این فناوری نوین مدیریت کرد. در بسیاری از مزارع مدرن شاهد استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت کشاورزی برای رهگیری منابع استفاده شده هستیم. برای نمونه، پلتفرم و اپلیکیشن «دیسایسیو فارمینگز» (Decisive Farming’s) به کشاورزان امکان ثبت اطلاعات مختلف مربوط به زمین و سپس رهگیری این منابع را می‌دهد.
این داده‌های مربوط به مدیریت منابع می‌تواند در بهینه‌سازی کاشت بسیار موثر باشد. این داده‌ها همچنین به خلق ارزش برای شرکت‌های موادغذایی و نوشیدنی نیز می‌انجامد. برای نمونه، استارتاپ «دیسایسیو فارمینگ» مبلغی را از سوی یک شرکت تولیدکننده نوشیدنی به کشاورزان به ازای ارایه اطلاعاتی که در زمینه کود، بذر و محصول پرداخت. هدف از کسب این اطلاعات شناسایی الگوهای بهینه کشاورزی بود.
«ایندیگو اگریکالچر» (Indigo Agriculture) یک نمونه عالی دیگر است که به ازای قراردادهای عرضه محصولات به مشتریان، مبلغی ویژه را پرداخت می‌کند. برای نمونه این استارتاپ به ازای هر بوشل (حدود ۳۵ لیتر) گندم با کیفیت آرد شده، مبلغ ۰/۴۷ دلار بالاتر از قیمت بازار را پرداخت می‌کند. کشاورزان برای تولید چنین گندمی باید از الگوهای خاص کشاورزی بهره گرفته و داده‌های خود درباره تولید آن را به صورت شفاف اعلام کنند. قراردادهای فروش در این استارتاپ مستقیم بوده و واسطههای مرسوم کشاورزی در آن حذف می‌شوند.
آنچه سبب می‌شود بلاک چین یک انتخاب خوب برای مدیریت انبار در کشاورزی باشد، ماهیت غیرمتمرکز آن است. هر نوع به‌روزرسانی در دفتر کل بلاک چین ثبت می‌شود و همه دستگاه‌های حاضر در شبکه نیز این به‌روزرسانی را دریافت می‌کنند. حتی در صورتی که کاربر (مثلا کشاورز) به اینترنت دسترسی نداشته باشد، به محض حضور در محلی با دسترسی به اطلاعات، آخرین به‌روزرسانی‌ها بر روی گوشی یا رایانه‌اش اعمال می‌شود.
بلاک چین همچنین می‌تواند سایر انواع داده‌ها نظیر اطلاعات مربوط به تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات کشاورزی و یا اطلاعات دریافتی از حسگرها و تجهیزات موجود در مزرعه را رهگیری کند. به این ترتیب، کشاورزان می‌توانند تصویری به‌روز و آنی از ماشین‌آلاتی که آماده کار هستند، ماشین‌آلاتی که نیازمند تعمیر و نگهداری هستند و آنهایی که اکنون در دست تعمیر هستند به دست آورند. کشاورز می‌تواند به یک مکانیک دسترسی دهد تا آخرین وضعیت تعمیر ماشین مورد نظر را به شبکه بلاک چین اعلام کند. این رویکرد برای شرکت‌های بزرگ کشت و صنعت و یا مالکان زمین‌های پهناور کشاورزی بسیار ارزشمند است، زیرا به کاهش هزینه‌های مدیریتی‌شان می‌انجامد.
اینترنت اشیاء و کنترل کیفیت
یکی دیگر از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشاورزان، پایش کیفیت محصولات کشاورزی تا زمان برداشت و در دوره انبارداری و قبل از ارسال به بازار است.
شرکت آی‌بی‌ام در حال کار بر روی فناوری اینترنت اشیاء است تا کشاورزان بتوانند عوامل مختلفی نظیر وضعیت آبیاری، کیفیت خاک، آفات و سایر موارد مهم در کیفیت نهایی محصول را به شکلی آنی مورد پایش قرار دهند. پس از برداشت محصول نیز می‌توان از حسگرها برای رهگیری کیفیت محصولات کشاورزی انبارشده استفاده کرد. برای نمونه، حسگرهای دما و دی اکسید کربن در سیلوهای غلات می‌توانند کیفیت این محصول را در گذر زمان نشان دهند.
تردیدی نیست که همه این حسگرها انبوهی از داده‌ها را تولید می‌کنند که باید در یک دفتر جامع ثبت شود. آیوتا (IOTA) یکی از پروژه‌هایی است که با هدف ایجاد دفاتر کل توزیع شده مشابه بلاک چین در حوزه اینرتنت اشیاء آغاز به کار کرده است. به این ترتیب یک دیتابیس جامع و امن برای اطلاعات همه دستگاه‌ها فراهم می‌شود.
هدف نهایی در این میان، دیجیتالی کردن و خودکارسازی حداکثری فرآیند ثبت اطلاعات و کنترل کیفیت در کشاورزی است. حسگرها به صورت خودکار داده‌ّایی را جمع‌آوری می‌کنند. به این ترتیب کشاورزان می‌توانند از این اطلاعات برای کشاورزی دقیق و استفاده بهینه از همه منابع موجود در زمین بهره‌گیری کنند.
در مطلبی با عنوان «ترکیب اینترنت اشیاء و بلاک چین: تحولی اساسی در دنیای فناوری» به واکاوی بیشتر نتایج این دو فناوری در کنار هم پرداختیم.
بلاک چین در کشاورزی بی‌سروصدا می‌آید!
روند کنونی نشانگر آن است که بلاک چین تا مدتی دیگر به یکی از فناوری‌های نوین رایج در کشاورزی بدل خواهد شد. این فناوری امکان رهگیری و مدیریت دارایی‌های کشاورزی (از محصول گرفته تا داده‌های حسگرها) را فراهم می‌سازد. با این وجود، شاید استفاده از بلاک چین در کشاورزی سروصدای زیادی به پا نکند. در واقع کشاورزان همچنان از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های پیشین استفاده می‌کنند. اما این بار بلاک چین گزینه‌های جدیدی را برای ذخیره اطلاعات و خودکارسازی مدیریت مزرعه در اختیار آنها قرار می‌دهد. این قابلیت‌ها شاید خیلی زود اجرایی شود، بدون اینکه متوجه شوید بلاک چین پشت سر همه آنها قرار دارد!
گفتنی است در مطلب دیگری با عنوان «تحول در صنایع غذایی با بلاک چین» ابعاد کارکردهای این فناوری در حوزه تولید و توزیع مواد غذایی را مورد واکاوی قرار دادیم.
