عرضه بیت کوین و نیز سایر انواع ارز دیجیتال در چند سال اخیر سبب شده بحث‌ها پیرامون نظام پولی و الگوی اقتصادی تبادلات مالی در جامعه شکل گیرد. نوسانات شدید قیمت این ارزهای دیجیتال از یک سو و ابهام در مقررات و عدم استقبال دولت‌ها از آنها از سویی دیگر، پیش‌بینی آینده پول را تا حدی دشوار ساخته است.
دیوید بیرچ (David Birch) مشاور و نویسنده حوزه اقتصاد و پول در کتاب جدید خود با نام «پیش از بابل، پس از بیت کوین: از پولی که آن را درک می‌کنیم تا پولی که ما را درک می‌کند» (Before Babylon, Beyond Bitcoin: From Money that We Understand to Money that Understands Us) ضمن بررسی سیر تکوینی شکل‌گیری پول در جوامع و نیز رویه‌های نوین، آینده‌ای را برای این ابزار مالی ترسیم کرده است. نشریه اکونومیست در مقاله‌ای به معرفی این کتاب پرداخته است. ترجمه این مقاله را با هم می‌خوانیم:
مردم هر روز از پول استفاده می‌کنند، ولی در عین حال نمی‌توانند سازوکار عملکرد پول را درک کنند. سیاست‌ها پولی برای محدود کردن عرضه پول به منظور کنترل تورم دیگر منسوخ شده است، زیرا تعریف دقیق عرضه پول به هیچ وجه کار آسانی نیست. حتی ایده نرخ بهره منفی (که برخی بانک‌های مرکزی مدرن مطرح کرده‌اند) این پرسش را شکل می‌دهد که چرا باید کسانی که پس‌انداز می‌کنند را جریمه کرد!
دیوید بیرچ (David Birch) در کتاب جدید خود با نام «پیش از بابل، پس از بیت کوین» به تشریح تاریخچه شکل‌گیری این ابزار اساسی اقتصادی می‌پردازد. این کتاب بر این نکته تاکید دارد که پول در طی سالیان برای تامین نیازهای جامعه و اقتصاد شکل گرفته و به شکل امروزی درآمده است. این تغییرات معمولا برای تامین نیازهای جدید جامعه ایجاد شده‌اند. برای نمونه، کارت‌های نقدی و اعتباری جایگزین فرآیند نقد کردن چک‌های بانکی شدند.
اما پول ممکن است دوباره تغییر کند. نویسنده کتاب بر این باور است که پول نقد بی‌تردید از بین خواهد رفت. آینده نه به کارت‌های پلاستیکی، بلکه به تلفن همراه تعلق دارد. در کنیا، صدها شرکت (از جمله شرکت‌های بسیار بزرگ) از امکان پذیرش پرداخت از طریق یک پلتفرم مبتنی بر گوشی همراه با نام «ام-پسا» (M-Pesa) برخوردارند (پسا در زبان سواحیلی به معنای پول است). بیش از دو سوم بزرگسالان این کشور از ام-پسا استفاده می‌کنند. با کارت‌های نقدی و اعتباری می‌توانید فقط به فروشندگان پول بپردازید. اما با گوشی همراه، افراد به یکدیگر نیز می‌توانند پول بدهند.
ام-پسا سامانه پرداخت و انتقال پول در آفریقاست که بر روی گوشی تلفن همراه کار می‌کند.
علاوه بر این، شاهد افزایش روند ساده شدن خرید هستیم. برای نمونه اگر یک تاکسی اوبر بگیرید، هیچ نیازی به پول داردن به راننده ندارید. این اولیکیشن اطلاعات کارت اعتباری‌تان را دارد. وقتی به مقصد رسیدید، کافی است از تاکسی بیرون بیایید تا ایمیلی حاوی فاکتور و اطلاعات مربوط به سفرتان را دریافت کنید. در واقع کرایه به صورت خودکار از حساب‌تان برداشت می‌شود.
همه این موارد این سئوال را در ذهن ایجاد می‌کند که چه کسی قرار است این پول الکترونیکی را کنترل کند. نویسنده بر این باور است که جوامع (و نه دولت‌ها) در آینده پول را عرضه خواهند کرد. این جوامع می‌توانند شهرنشینان و یا اعضای گروه‌هایی نظیر محافل مذهبی و یا حتی طرفداران یک تیم ورزشی باشند.
هر یک از این ارزهای رقیب می‌توانند ارزشی متفاوت داشته باشند. نرم‌افزار موجود در گوشی هوشمند و یا سامانه پرداخت فروشگاه‌ها می‌تواند بر اساس نرخ آنی، ارزش آن ارز را محاسبه کرده و فاکتور مشتری را بر همان اساس صادر کند. اما پول دو نقش دارد که یکی از آنها تبادل ارزش است و نقش دوم آن به ذخیره ارزش اختصاص دارد. در صورتی که تعداد بسیار زیادی ارز دیجیتال غیررسمی وجود داشته باشد، آیا باز هم می‌توان با استفاده از آن ارزشی را ذخیره کرد.
بی‌تردید برخی جوامع وسوسه می‌شوند که ارز دیجیتال ویژه خود را منتشر کنند. این ارزهای الکترونیکی ممکن است ارزش خود را خیلی سریع از دست بدهند. برخی از این ارزهای دیجیتال را شاید بتوان به راحتی به ارزهای دیگر تبدیل کرد. شاید هم قیمت خرید آنها با قیمت فروش‌شان فاصله زیادی داشته باشد. از سویی دیگر، بانک‌های مرکزی نیز به هیچ وجه دوست ندارند کنترل خود بر عرضه پول را از دست بدهند، هر چند که این کار به بروز پیامدهای منفی بیانجامد. آینده از آن پول همراه خواهد بود، هر چند شاید آن قدرها هم که نویسنده این کتاب فکر می‌کند پرهرج‌ومرج نباشد!
در مقاله‌ای دیگر با عنوان «پدیده اقتصادی ۲۰۱۸: انتشار ارز دیجیتال ملی توسط کشورهای مختلف» به روند تحول در الگوی پول پرداختیم.
برای آشنایی با سایر کتاب‌های منتشر شده درباره ارز دیجیتال می‌توانید به بخش معرفی کتاب سایت ما مراجعه کنید.
