ارزهای دیجیتال و رمزگذاری شده بر اساس یک فناوری پیچیده رمزگذاری و مبتنی بر دفتر کل دیجیتال شکل گرفته‌اند که در اصطلاح «بلاک چین» (Blockchain) نام دارد. بلاک چین یک دفتر کل دیجیتال است که همه تراکنش‌های صورت گرفته با ارز دیجیتال مربوطه در آن ثبت شده و در معرض دید همه کاربران حاضر در آن شبکه قرار می‌گیرد. با افزایش اقبال عمومی از ارزهای دیجیتال، علاقه بانک‌ها و صنعت بانکداری نیز به بلاک چین بیشتر شده است و البته فشار روزافزون بر این صنعت برای راه‌اندازی و پیشبرد پروژه‌های مبتنی بر بلاک چین را نیز باید به فهرست دلایل این استقبال افزود. (برای آشنایی بیشتر با بلاک چین، توصیه می‌کنیم ابتدا مطلب «بلاک چین به زبان ساده» را مطالعه کنید).
تاکنون چندین پروژه مهم در این زمینه در دنیا اجرایی شده است که بزرگ‌ترین آنها به ترتیب پروژه «هایپرلجر فبریک» (Hyperledger Fabric) شرکت آی‌بی‌ام، «یوتیلیتی ستلمت کوین» (Utility Settlement Coin) و نیز کنسرسیوم «۳آر» (۳R) هستند. نگاهی به این پروژه‌های بزرگ نشانگر توجه جدی سیاست‌گذاران صنعت بانکداری به فناوری بلاک چین است.
بانکداری مبتنی بر بلاک چین
در حال حاضر، بانک‌ها به صورت توافقی و با امضای قراردادهایی با یکدیگر با یکدیگر تعامل مالی دارند. برای نمونه، یک بانک توافق می‌کند که مقدار مشخصی از سهام بانکی دیگر را به ازای مبلغی مشخص بخرد. این فرآیند معمولا بسیار کند و دربردارنده حجم زیادی از کارهای اداری است. این فرآیند چند روز به داراز انجامیده و این مخاطره را نیز به همراه دارد که یکی از طرفین نتواند به تعهدات خود عمل کرده و یا حتی آن را یک طرفه فسخ کند. این دوره زمانی برای اجرای قرارداد و تسویه حساب که به اجرای تعهدات اختصاص دارد آن قدر در نظام بانکی مشکل‌ساز است که هر ساله هزینه‌ای ۶۵ تا ۸۰ میلیارد دلاری را روی دست صنعت مالی می‌گذارد.
پروژه‌های بلاک چین از توان بالقوه لازم برای کاهش و یا حتی حذف این بازه زمانی اجرای قرارداد و تسویه حساب برخوردار است. بلاک چین به خاطر ماهیت دیجیتال خود امکان پردازش امن و در عین حال سریع این عملیات را دارد. از دیگر کاربردهای بلاک چین میتوان به تبادل ارز بین‌المللی به شکلی سریع و و نیز افزایش امنیت تراکنش‌ها اشاره کرد. خلاصه اینکه باک چین می‌تواند روح تازه‌ای به صنعت بانکداری دمیده و جایگزین دفاتر تسویه حساب و سایر واسطه‌های سنتی بین خریدار و فروشنده شود.
پروژه «هایپرلجر فبریک» آی‌بی‌ام در واقع یک پلتفرم مالی تجاری است که با استفاده از بلاک چین، زمینه پرداخت‌های بین‌المللی را فراهم می‌سازد. این پروژه در حال حاضر توسط مورد حمایت هفت موسسه مالی بزرگ یعنی دویچه بانک (Deutsche Bank)، اچ‌اس‌بی‌سی (HSBC)، کی‌بی‌سی (KBC)، ناتیکسیس (Natixis)، رابوبانک (Rabobank)، سوسیته ژنرال (Societe Generale) و یونیکردیت (Unicredit) قرار دارد. این پلتفرم مبتنی بر بلاک چین بر روی سرورهای ابری آی‌بی‌ام اجرا شده و امکان ارتباط بین همه طرفین را در تراکنش‌های مختلف دارد.
بلاک چین موجب افزایش کارایی نظام بانکی می‌شود
این پروژه به گونه‌ای است که به شدت مقیاس‌پذیر بوده و به سایر فعالان حوزه مالی نیز امکان پیوستن و هماهنگی با فرآیند موجود را می‌دهد و در عین حال، به شفافیت بی‌سابقه‌ای در تراکنش‌های صورت گرفته می‌انجامد. در اواسط اکتبر سال ۲۰۱۷ بود که آی‌بی‌ام خیر از همکاری خود با استارتاپ استلار (Stellar) داد که همین امر به افزایش توجه‌ها در سطح بین‌الملل به این پروژه انجامید.
یوتیلیتی ستلمت کوین، بلاک چین برای افزایش کارایی بانک
شش بانک بارکلیز (Barclays)، سی‌آی‌بی‌سی (CIBC)، کردیت سوئیس (Credit Suisse)، اچ‌اس‌بی‌سی (HSBC)، ام‌یو‌اف‌جی (MUFG) و استیت استریت (State Street) که همگی جزو بزرگ‌ترین بانک‌های دنیا هستند اعلام کرده‌اند که از پروژه شرکت کلیرمتیکس با نام «یوتیلیتی ستلمت کوین» حمایت می‌کنند. البته چندین موسسه دیگر نظیر دویچه بانک و سانتاندر (Santander) نیز از این پروژه حمایت کرده بودند.
پروژه «یوتیلیتی ستلمت کوین» به طور خاص به استفاده از فناوری بلاک چین توسط بانک‌های سنتی به عنوان ابزاری برای افزایش کارایی تراکنش‌های مالی اختصاص دارد. «یوتیلیتی ستلمت کوین» همچنین به مساله پشتوانه مالی بانک‌ها (پول نقدی که نزد بانک مرکزی به ودیعه گذاشته می‌شود) نیز می‌پردازد و به این ترتیب امکان ریسک اعتباری بانک‌ها را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. وجود همه این تدابیر در پروژه مذکور سبب شده بانک‌ها از آن استقبال کرده و بخواهند نقش پررنگ‌تری در اکوسیستم نوپای ارز دیجیتال بازی کنند. استقبال بانک‌ّها از پروژه «یوتیلیتی ستلمت کوین» نشانه‌ای از استقبال نظام بانکداری از فین تک است و نوید استفاده گسترده‌تر از فناوری بلاک چین را در سطح بین‌المللی به همراه دارد.
آر۳: کنسرسیومی برای ایجاد زیرساخت‌های مبتنی بر بلاک چین برای نظام بانکی
کنسرسیوم آر۳ یکی دیگر از فعالیت‌های چشمگیر صورت گرفته برای بهره‌گیری از بلاک چین به منظور تسهیل خدمات بانک‌ها به شمار می‌رود. این کنسرسیوم در ماه می سال ۲۰۱۷ موفق به جذب ۱۰۷ میلیون دلار سرمایه شد و علاوه بر داشتن حامیانی نظیر تماسک (Temasek)، اس‌بی‌ای گروپ (SBI Group)، بانک آمریکا مریل لینچ (Bank of America Merrill Lynch) و اینتل (Intel) از پشتیبانی چندین موسسه مالی و اعتباری دیگر نیز برخوردار است. یکی از اصلی‌ترین اقدامات کنسرسیوم آر۳ به پیاده‌سازی پلتفرم کوردا (Corda Platform) اختصاص دارد و برنامه‌های بعدی دیگری نیز به منظور توسعه یک شبکه زیرساختی مناسب برای اجرای نرم‌افزارها و خدمات مبتنی بر بلاکچین ویژه هر موسسه می‌پردازد. کنسرسیوم آر۳ همچنین به دنبال کسب حمایت دولت ایالات متحدهاست که در این صورت، شاهد افزایش اقبال عمومی به فناوری بلاک چین خواهیم بود.
آینده روشن بلاک چین در صنعت بانکداری
هر سه پروژه مذکور برای حل مشکلات جدی نظام بانکداری طراحی شده‌آند و نشانگر تلاش گسترده این نظام برای بهره‌گیری از بلاک چین در زیرساخت‌های کنونی و موجود است. به همین دلیل میتوان گفت که بلاک چین می‌تواند با افزایش کارایی نظام بانکی، کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت انجام تراکنش‌ها، آینده‌ای بهتر را برای این صنعت به ارمغان آورد.
توصیه می‌کنیم مطلب دیگری با عنوان «تحول در صنعت بیمه با بلاک چین» را نیز مطالعه بفرمایید.
